Sahte bir mesajı anlayabilir misiniz?

Nasıl oynanır?

Aşağıdaki iki hikayeye göz atın. Bunlardan birisi gerçek olaylarla ilgili bilgilendirme mesajı, diğeri okuyucuların kafasını karıştırmak için yazılan yanlış bilgilerle oluşturulan bir sahte mesajdır. Çocuğunuzdan iki hikayeyi de dikkatlice okumasını ve hangisinin gerçek olduğuna karar vermesini isteyin. Yanıt verdiğinde, çözümler kısmından kontrol edebilirsiniz.

1. Hikaye

Çiçek tomurcukları resminiz var mı? Belki de çiçek açarlar! TEST EDİN!
18 Nisan 2023
Yazar: Genoveva Simonis
Kaynak: Facebook

Sanatçılar yüzyıllardan beri bizi kandırıyor! Bilim insanları, bazı resimlerin özel bir boya türüyle yapıldığını keşfettiklerinde ÇOK ŞAŞIRDILAR. Resmin içindeki atomlar gerçekten CANLIYDI! Bu atomlar ısıyla temas ettiğinde hızla hareket ediyor ve resim TEMELDEN değişiyor. Bu olay, bu yılın başında Van Gogh’un ünlü “Ay Çiçekleri” resminin, ortam ısısının yüksek olduğu bir trende taşındıktan sonra ÇİÇEK AÇMAYA başlamasıyla keşfedildi. Artık sıra diğer ünlü resimleri keşfetmeye geldi! Gelecek hafta Fransız bilim insanları, Van Gogh’un çalışmalarının yanı sıra Claud Monet veya August Renoir gibi sanatçıların resimlerine de ısı uygulamayı planlıyor. Elinizde gül tomurcukları ya da başka çiçek resmi varsa, haydi ŞİMDİ saç kurutma makinesi ile sıcak hava üflemeyi deneyin!

2. Hikaye

Barselona opera evi, 2.292 bitkiye sergileyeceği performansla kapılarını yeniden açıyor
24 Haziran 2020
Yazar:Jack Guy
Kaynak: CNN

Barselona’nın ünlü Gran Teatre del Liceu opera salonunda gerçekleştirilen performanslarda tüm salonun dolduğu biliniyor. Ancak müzisyenler, pazartesi günü İspanya’da dışarı çıkma yasağının kaldırılması şerefine, hiç de alışık olmadığımız bir seyirci kitlesine performans sergiledi: Binlerce bitkiye. Orkestra Puccini’nin “Crisantemi” adlı eserini çalarken toplamda 2.292 bitki onları dinlemek üzere koltuklardaki yerini almıştı. Ünlü opera salonu yaptığı açıklamada, “Faaliyetlerimize geri dönmemizi onurlandırmak için, sanat, müzik ve doğanın değerini savunan oldukça sembolik bir etkinlik gerçekleştirdik,” dedi. Seyirciler arasında insanlar yoktu ancak, “Concierto para el bioceno” etkinliği canlı yayında izlenebildi. Opera salonu yetkilileri, bu “tuhaf ve acı dolu dönemin” ardından organizatörlerin “faaliyetlerimize geri dönerken bize farklı bir bakış açısı sunarak bizi doğa ile olan temel ilişkimize yakınlaştırmak istediklerini” ifade etti.

Çözüm

Sahte mesajı anlayabildiniz mi? Eğer ilk hikayenin yanlış olduğunu tahmin ettiyseniz doğru tahmin ettiniz. Bunu nasıl anladınız? Birçok ipucu vardı. Haydi bunlara göz atalım.

• Başlık nasıldı?
  İkinci hikayenin başlığı şaşırtıcı olabilir ama yine de tarafsız ve bilgilendirici bir tonda yazılmıştı. Sahte mesaj hikayesinde ise sansasyonel bir başlık vardı ve konuyla ilgili çok az bilgi verilmişti. Bilgilendirici olmak yerine, soru işareti, birden çok ünlem işareti ve büyük harflerle okuyucuların dikkatini çekmeye çalışıyordu. Bu tür bir başlık, her zaman aşağıdaki bilgilerin bir aldatmaca olduğunu göstermez ancak diğer şüpheli yönlerle birleştirildiğinde, metnin doğruluğundan şüphelenmek için bir işaret olabilir.
• Metin ne zaman yazılmış?
  İlk hikaye oldukça yakın tarihliydi. Bu neden önemli? Yakın bir tarih, bu bilginin çok yeni olduğu anlamına gelebilir. Ama hatırlamamız gereken şey, sahte mesajların genelde kısa ömürlü olduğudur. Kısa bir süre internette gezebilir ve ardından, daha sonra yeniden gün yüzüne çıkmak üzere, gözden kaybolabilirler. Öte yandan ilk hikayenin tarihi, makalenin bir süredir internette olduğunun göstergesidir.
• Yazar kim?
  İkinci makalenin yazarı Jack Guy hakkında araştırma yaparsanız, CNN gibi birçok platformda yazan serbest zamanlı bir gazeteci olduğunu görebilirsiniz. Ama Genoveva Simonis hakkında araştırma yaptığınızda ise neredeyse hiçbir şey bulamazsınız. Peki neden? Çünkü bu isim bir Yapay Zeka tarafından oluşturulmuştur. Sahte mesajlarda, metnin yazarının var olmayan ya da bilinmeyen bir kişi olması muhtemeldir.
• Hikayenin kaynağı nedir?
  İkinci hikaye, popüler bir haber kanalı olan CNN’in resmi internet sitesinde paylaşılmışken ilk hikayenin kaynağı Facebook idi. Sosyal medya, insanların düşüncelerini özgürce paylaşabildiği platformlardır. Bu nedenle bu kanallar, sahte mesajlar ve diğer yanlış bilgi formlarının yaygınlaşması için ideal ortamlardır. Sosyal medyada sahte mesajlar hızlıca yayılır ve silinemeden geniş bir kitleye ulaşır. İşte bu nedenle sahtekarlar ve dolandırıcılar yanlış bilgileri daha kolay yaymak için birçok sahte profil yaratır.
• Haberin yazım dili nasıl?
  İki hikaye arasındaki en kolay saptanan fark nedir? Yazım stilleri ve tonları. İkinci hikayeye inanmak zor da olsa, haberin kendisi bilgilendirici bir tonda yazılmış olup etkinliği anlatan birçok alıntı içermektedir. Öte yandan ilk hikayede şüphelenmenize neden olabilecek birkaç unsur vardır. İlk yazının tonu daha duygusal ve heyecan uyandırıcıdır, ünlem işaretleri ve büyük harflerle vurgulanmıştır. Bu stil, boyalı basına özgü bir dil olmakla birlikte sahte mesajlarda da kullanılır. Ayrıca metin, okuyucuyu harekete geçmeye teşvik eder ve bilginin kaynağı olarak bilim insanlarını göstererek ispat etmeye çalışır, ancak bu bilim insanlarının kim olduğundan asla bahsetmez. Son olarak, tüm hikayenin kurgudan ibaret olmasının yanı sıra, ilk metinde aynı zamanda yanlış bilgiler de vardır: Örneğin yaşayan ya da ölü atom yoktur.

Bir sahte mesajı nasıl tanırsınız?

OKUYUN
Tüm hikayeyi okudunuz mu? Bazen başlıklar, bizi doğru olmayan şeylere inanmak için kandırabilir.

Sahte bir mesajın tipik özelliklerine sahip mi? Şunları arayın:

• Şaşırtıcı bilgi
• Sansasyonel bir dil
• Aşırı ünlem işareti kullanımı
• BÜYÜK HARFLERLE yazılmış kelimeler ya da cümleler
• Bilinmeyen kaynak ya da yazar

DOĞRULAYIN

Bu haberi, başka bilinen ve güvenilir internet sitelerinde de bulabiliyor musunuz? Eğer saygın medya kuruluşlarında yer almışsa ya da bir kamu kuruluşu veya eğitim kurumunca paylaşılmışsa doğru olma ihtimali yüksektir.

Yazarı bulabiliyor musunuz? Eğer hikaye yalnızca sosyal medyada paylaşılmışsa ve kaynak bilinmiyorsa, büyük ihtimalle doğru değildir.

Bir fotoğraf ya da video var mı? Eğer varsa, gerçek mi? Fotoğraflar ve videolar kolaylıkla değiştirilebilir veya bir Yapay Zeka modeliyle oluşturulabilir ve hiçbir zaman olmamış şeyleri göstermek için kullanılabilir. Fotoğrafları ve videoları nasıl doğrulayabileceğiniz hakkında daha fazla bilgi edinin.

• Kontrol etme konusunda yardıma mı ihtiyacınız var? Güvendiğiniz bir yetişkinden size yardım etmesini isteyin.

PAYLAŞMAYIN

• Halen şüpheniz mi var? O halde bekleyin. Paylaşmadan önce hikayeyi doğrulayın.

Yanıtınız doğru muydu? Tebrikler! Ama doğru değilse bile sorun sizde değil. İnternette inanması zor birçok hikaye vardır ve bazen hangisinin doğru olduğu ve hangisinin kafamızı karıştırmak için oluşturulduğunu anlamak çok zordur. Gelecekte, şu kuralı unutmayın: Hikayenin aldatıcı bir mesaj olmadığından emin olmadan önce OKUYUN, DOĞRULAYIN ve PAYLAŞMAYIN.