Teknolojiden dolayı çocuklarınızdan kopuyor gibi mi hissediyorsunuz? Sağlıklı sınırlar koyun ve onlarla konuşun

Ebeveynlerin çocuklarının çevrimiçi neler yaptıkları hakkında genel olarak bilgi sahibi olabilmeleri için nasıl iletişim kuracaklarını ve güven tahsis edebileceklerini bilmeleri gerekir. Fazla müdahaleci ya da duyarsız olmadan bunu nasıl yapabilirsiniz?

Bu gerekli bir adımdır. Mümkün olan en sıcak ilişkiyi kurmak gerçekten önemlidir. Söz konusu olan teknolojiler olduğunda, tek yapmanız gereken, sanki bu da sıradan bir konu başlığıymış gibi, bundan doğal bir şekilde bahsetmektir. Bunu büyük bir mesele haline getirmeyin ve çevrimiçi olup bitenleri çevrimdışı olup bitenlerden ayırt etmeye takılıp kalmayın. Bunun yerine teknolojiler hakkında konuşurken, çocuklarınızla hayatınızda olup biten ya da şaşırtıcı olan diğer şeylerden konuşurken kullandığınız tonun benzerini kullanın ve gösterdiğiniz ilgiye yakın ilgi gösterin. Bu, çocuklar ve ebeveynler arasında açık olma ve paylaşma kültürü ile birlikte, güven oluşturmanın temelidir.

Bu şekilde iletişim kurmaya başlamak için doğru zaman nedir?

Okul öncesi yaşta. Bu, her ortamda deneyimlerini paylaşmaları için güvenlik ve isteklilik duygularına yapılması gereken bir yatırımdır.

Peki ama okul öncesi dönemdeki küçük çocuklarla, çevrimiçi ortamda var olan ama kendi başlarına hayal bile edemeyecekleri şeyler hakkında nasıl konuşulur?

Burada çocukların anlatmaya çalıştığımız durumu daha iyi hayal etmelerine yardımcı olacak benzetmeler kullanılmasını öneriyorum. Bir örnek verelim: Ebeveynler çocuklara yabancılara neden kapıyı açmamaları gerektiğini açıklamaya alışkındır. Ebeveynler çocuklara bilmedikleri siteleri tıklamamalarının neden daha iyi olduğunu benzer şekilde açıklayabilir. Bir yetişkin olarak sizin bile ilk önce kapı deliğinden baktığınızı ve durum size güvenli gelmiyorsa sizin de kapıyı açmayacağınızı bu benzetme sayesinde onlara gösterebilirsiniz. Ve gerçek hayatta kapıyı bir yabancıya açmak istemiyorsak bunu İnternet'te de yapmamalıyız. Kuralları belirlerken bu benzetmeler oldukça faydalı olabilir.

Ekran süresi kuralları çocuklar için sınırların belirlenmesine yardımcı olur. Peki bu kurallara uymak neden önemli?

Birçok ebeveyn kurallar koymaktan korkar ama kurallarla ilgili yanlış bir şey yoktur. Çocuklar kuralları yararlı bulur; çünkü kendilerini güvende hissetmelerine ve dünyayı anlamalarına yardımcı olur. Kurallar olmadan, neleri yapıp neleri yapamayacaklarını bilemezler. Dünya labirentinde, kurallar onların araçlarıdır. Ama çocukların bunların ne işe yaradıklarını gerçekten anlamaları için bunları iyi dile getirmek de önemlidir.

Ama bazı ebeveynler çocuklarının bir etkinliğe yönelik yasağa vereceği duygusal tepkiyle başa çıkmak konusunda zorlanıyor ve hatta çocuğu sınırladıklarını düşünüyor olabilir. Onlara söyleyecekleriniz nedir?

Sinirlenen ve ağlayan çocuklar olduğu durumlarda bu, sıkça ortaya çıkan bir duygudur. Bu gibi durumlarda, ebeveynler gerçekten de çocuklarını sınırlandırdıkları duygusuna kapılırlar. Sonuçta, sınırları koymak konusunda sorun yaşıyorlar ya da söz konusu olan teknolojilerle geçirilen zaman olduğunda, çok hoş görülü oluyorlar.

Bu neden yanlış?

Çünkü çocukların zayıf iç sınırları var ve bu onları yaşamlarının ilerleyen dönemlerinde etkiler. Ben her ebeveynin işlerin nasıl yürüdüğünü açıklamakla sorumlu olduğuna inanıyorum. Anneler ve Babalar rollerinin farkında olmalı ve çocuklarına tapmaktan vazgeçmelidir. Ebeveyn bir otoritedir. Çocuklar kimi zaman ağlayabilir ya da sinirlenebilir. Bu normal bir durumdur ama bu yaklaşımımızı değiştirmemiz gerektiği anlamına gelmez. Çocuklar talepkârdır ama bu bizim geleceğe dönük yatırımımızdır. Bu sadece teknolojilerle değil, genel olarak yaklaşımlarımız ve çocuk yetiştirme kültürümüzle ilgilidir. Psikolog olarak, ebeveynlere çocukları ağladıkları zaman yaşadıkları iyi bir ebeveyn olamama korkusunun üstesinden gelmelerini öneriyorum.

Cihazlarını bırakmak istemeyen kızgın çocukların nasıl daha iyi idare edilebileceği ile ilgili başka önerileriniz var mı?

Çocuklara biraz boş zaman da dahil olmak üzere, neyi ne zaman ve ne kadar süre yapacaklarını söyleyen bir ev programı çıkarmak iyi bir fikirdir. Örneğin, TV ya da tablet gibi teknolojileri kullanarak istedikleri gibi harcayabilecekleri bir saatlik boş zamanları olur. Çocukların oyun oynarken ya da TV izlerken bir arada olmaya alışmaları için boş zamanlarınızı birlikte ve aynı odada geçirebilirsiniz. Bir saat sonra, tüm etkinliği bitirirsiniz ve bunun hakkında konuşabilirsiniz. Bu şekilde yetiştirilen çocuklar bunu garip ya da bir biçimde cezalandırıcı bulmayacaktır. Ağlama eğilimi gösteriyorlarsa (ki bu durum normaldir, çünkü insanlar bitirmedikleri şeylerle ilgili hakkı yenmiş hissederler) onları programın ya da oyunun sona ermek üzere olduğuna kademeli olarak hazırlayın.

Onları oyun oynamanın ya da TV izlemenin sona ermesine nasıl hazırlayabiliriz?

Çocuğunuz Youtube’da masal videolarını birbiri ardında izliyorsa her zaman şöyle diyebilirsiniz: “Bu masalın dördüncü bölümü. Sadece bir bölüm daha izleyebilirsin.” Bu durumda, çocuk sürenin bitimine daha iyi hazırlanır ve siz kızınızın ya da oğlunuzun bir video daha izlemesine ya da bir oyun daha oynamasına izin vermeyen katı bir ebeveynseniz bir sonraki mücadele o kadar da kötü olmayacaktır. Bu noktada, ekran sürelerini neden sınırlandırdığınızı da açıklayabilirsiniz. Örneğin, monitöre çok fazla bakarlarsa gözleri ve başlarının ağrıyacağını söyleyebilirsiniz.

Ebeveynler çocuklarına video oyunları oynadıktan sonra dışarı çıkmalarının iyi olacağını da açıklamalı mı?

Çocuklar biraz daha süre istediklerinde, baskıyı ve fazla enerjiyi azaltacak bazı etkinliklerle heyecanlarını ya da kızgınlıklarını azaltabiliriz. Dövüş oyunları oynayarak bir saat geçirdilerse enerji düzeyleri de yüksek olacaktır ve boks yapmak ya da bisiklete binmek gibi bir tür fiziksel ve duygusal havalandırmaya ihtiyaçları olur. Çocuklarınızın programlarındaki her bir zaman diliminin neden başka bir etkinliğe ayrıldığını anlamaları için bu kuralın iç mantığa da uygun olması gerekir.

Bu tür bir iletişim, çocukları günün birinde İnternet'te yaşayabilecekleri zorluklar ya da tehlikeli durumlar hakkında bizimle konuşmaya teşvik edebilir mi?

Evet, edebilir. Ama ilişkinizi daha da iyi bir hale getirmek için siz ile çocuğunuz arasında gerçek bir ortaklık kurmaya odaklanın. Çocuğunuzun yaptığı şeyle ilgilenerek bunu destekleyebilirsiniz. Ne zaman bir etkinlik başlatmak isterse, yanında olun, ona sorular sorun ve destek verin. Alternatif olarak, rolleri değiştirin ve sizin de çocuğunuzdan bir şeyler öğrenebileceğinizi gösterin. Bu ebeveynin otorite rolü ile çelişmez. Çünkü çocuğuna ne zaman ve neden bu şekilde yaklaşacağına ve süre, program ya da içerik ile ilgili belirlediği sınırları neden kaybetmek istemediğine karar veren ebeveyndir. Kişinin çocuğu ile birlikte öğrenme fırsatı, hiçbir ebeveynin kaçırmaması gereken bir fırsattır. Bu yüzden, buna zaman ve enerji ayırmak konusunda düşünceli, sabırlı ve istekli olmamız gerekiyor.

Çocuk ile ebeveyn arasında sağlam bir ilişki varsa ebeveynlerin gencin davranışlarındaki bazı değişiklikleri saptamaları daha kolay olabilir. Ebeveynler çocuğunun davranışında sebebini bilmedikleri bir değişiklik fark ederlerse ne yapmalıdır?

Çocuklarını gözlemlemelerini ve çocuklarının neler yaşadığını anlamaya çalışmalarını öneririm. Çocuklarının kendilerine açılmasını sağlamak için şöyle bir şeyler söyleyebilirler: “Son zamanlarda öfkeli olduğunu görüyorum. Zor günler mi geçiriyorsun?” ya da “Zor günler geçirmene üzüldüm ama ne var biliyor musun? Herkesin hayatında inişler ve çıkışlar olur. Ben de bugün çok kötü bir gün geçirdim.” Bunu söyleyerek yetişkinlerin bile sorunları olduğunu gösteriyorum. Ve daha sonra, başa çıkma mekanizmamızdan bahsedebiliriz. Ya da tüm bunların normal olduğunu, böyle şeyler olabildiğini ve daima bir çözüm olduğunu göstermek için oğlunuzun ya da kızınızın şu anda yaşadıklarına benzer hikayeler anlatabiliriz. Basit bir soru sorarak ilgilerini kendi başa çıkma mekanizmalarına da yönlendirebilirsiniz. “Kötü bir ruh halinin ya da kötü bir günün üstesinden gelmene ne yardımcı olabilir?” Bu da işe yaramazsa pediyatrik tedavi teknikleri de var.

Örneğin hangi teknikler?

Bunlardan biri mucize benzetmesini kullanmaktır. Çocuklara mucizeler yaratan bir aletleri olduğunu hayal etmelerini söyler ve onlara şunu sorarız: “Gününü daha iyi kılmak için bu aletle ne yapardın?” Çocukların bize onları neyin rahatsız ettiğini muhtemelen söyleyecek olmalarına ek olarak, bu etkinliğin iyileştirici bir etkisi de vardır. Çocuğun belirli bir duruma yönelik bazı çözümler hayal etmesini de sağlar. Ebeveynler de bu etkinliğe katılırsa ve örneğin mucizeler yaratan aletle dünyayı yavaşlatmak ya da yapılacak daha az işi olmasını sağlamak gibi bir şeyler yapacaklarını söylerlerse bu da yine ilişkilerini güçlendirir.

Bir diğer numara da şu soruyu sormaktır: “Bugün yaşadığın hangi deneyimi hazine sandığında saklamak isterdin?” Bu paylaşmanın zor olduğu anlarda kullanılır. Bununla başlayabilir ve sıkıntı veren ve işe yaramayan şeyleri kompostun içine koyma fikri ile devam edebilirsiniz. Bu etkinlik daha da güçlü bir benzetme ile birlikte gelir: çocuğu rahatsız eden şeyler, mecazi olarak besleyici öğelerle dolu toprağa dönüştürülebilir. Bir kompostta, eski bitkiler gelecekte yeni bir bitkinin büyümesine yardımcı olacak bir şeye dönüşür. Aynı şekilde, çocuk sıkıntılarından bahsedip bunları bir kenara bıraktığında, günün birinde bu görünüşte sevimsiz deneyimden faydalanabileceğini ve dünyada her şeyin gerçekleşmesinin bir nedeni olduğunu anlayabilir.