Bir zamanlar hepimiz genç olduğumuz için çocuklarla ve gençlerle konuşmanın hiçbir zaman kolay olmadığını biliyoruz. 14 yaşındaki Xavier'le çevrim içi dünyayla nasıl ilişki kurduğu hakkında konuşmak için ilk kez buluştuğumda, onun ekran süresini azaltmaya çalışan başka bir yetişkin olarak görüleceğimden oldukça endişeliydim. Ancak sohbetimiz aksine çok iyi geçti. Görüntülü sohbet sırasında, Xavier'e bu görüşmenin ebeveynler ve çocukları için internet kullanımı ve güvenliği hakkında bir tür fikir alışverişi amacı taşıdığını, ayrıca ebeveynler ve çocukları arasında hararetli tartışmalara, anlaşmazlıklara neden olan konuları belirlemekte başlangıç noktası olduğunu açıkladım.
Çevrim içi dünya, gerçek dünyanın bir parçası mı?
Xavier sadece 14 yaşında olmasına rağmen bu zamana kadar birkaç ülkede yaşamış. Brezilya’da doğan Xavier, Mozambik ve ardından Portekiz’de yaşamış. Şu anda ise Fransa’da yaşıyor. Bu nedenle onun yaşındaki birçok çocuk sadece iki okula gitmiş olsa da Xavier, farklı eğitim sistemleri görmüş ve hatta farklı dillerde eğitim almış. Ama hepsinden önemlisi, tüm bu yerlerde başka çocuklarla tanışmış ve yaşadığı her yerde farklı arkadaşlar edinmiş.
Xavier, biraz da bu nedenle, sosyal medya platformlarının birkaç bin kilometre uzaktaki arkadaşlarıyla ve bazen de şimdiki okul arkadaşlarıyla iletişim kurmasının tek yolu olduğunu söyledi. Xavier şunları anlattı: “WhatsApp kullanıp TikTok ve Discord’dan doğrudan mesaj atıyorum. Gerçekten çok çekingen bir insanım. Mesajlaşma konusunda gerçekten iyi değilim ve görüntülü aramaları tercih ediyorum”
Merak edip “Çevrim içi hayatın, gerçek hayatın bir parçası olarak görüyor musun? diye soruyorum. Xavier’in cevabı ise “ Evet, çevrim içi hayat, hayatımın bir parçası. Çevrim içi olduğumda gerçek hayatta olduğum kişi gibi davranıyorum.” oluyor. Diğer taraftan çevrim dışı dünyada ise bazen başkalarının onun hakkında ne düşündüğünden korktuğunu söylüyor. Xavier sözlerine şöyle devam etti: “Nedenini bilmiyorum ama kendim gibi davranmıyorum. Ancak bunu çözmeye çalışıyorum.”
Kendini keşfetme yeri
Pandeminin neden olduğu sokağa çıkma yasakları başladığında, birdenbire herkes arkadaşlarından ve okul arkadaşlarından fiziksel olarak ayrı kalmaya alışmak zorunda kaldı. Gerçekten de, evde eğitim tüm çocukların hayatını değiştirdi ve bunun nedeni yalnızca dizüstü bilgisayarın günlük bir ihtiyaç haline gelmesi değil (ki bu herkes tarafından erişilebilir değildi). Şanslı olanlar için ise dersler, ödevler ve eğlenceler birkaç metrekareyle sınırlı kaldığı için ekran karşısında geçirilen zaman önemsiz bir sorun haline geldi. Ebeveynler açısından bu durum, hem bir nimet hem de kabus oldu.
Çocuklar açısından, özellikle Xavier’in yaşındaki gençler için ise bu durum fark etmeden kendilerini keşfetmelerine yol açmış olabilir. “Sadece evde kaldığım için boş zamanlarımı oyun oynayıp TV programları izleyerek geçirdim. Oldukça kötü gibi görünse de aslında bu durumun bana faydası oldu. Kendimi ve kişiliğimi biraz daha keşfettim. Çevrim içi ‘modda’ olduğum zamanlar yeni şeyler öğrenip deneyimledim.”
Xavier sözlerine şöyle devam etti: “Örneğin, çevrim içi dünya, daha önce var olduklarını bilmediğim anime, çizgi roman, manga, kitap ve video oyunları keşfetmemi sağladı... Bundan önce radyoda dinlediğim müzikleri severdim ama kendi başıma çevrim içi ortamda müzik aramaya başladığımda K-pop. gibi müzik türlerini keşfettim.”
Xavier’e göre her şeyin çevrim içi olduğu, “idol olarak gördüğümüz kişilerin bile çevrim içi olduğu” bu gerçeklik, ebeveynlerin anlayabileceği bir şey değil. Xavier, ebeveynlerin kendi büyüdükleri zamanda “sadece televizyon ve dergilere ulaşabildiklerini ama bunların artık internette de bulunduğunu” unuttuklarını belirtiyor.
Xavier, internetin çocuklara yönelik risklerinin farkında olsa da her kuşağın çocuklarının “meraklı olduklarını ve yeni şeyler öğrenmek istediklerini” anlatıyor. Güvenli olduğu veya yaşlarına uygun olduğu sürece, ebeveynler çocuklarının çevrim içi dünyayı güvenle keşfetmelerine ve 'kendilerini keşfetmelerine' izin vermeyi düşünmelidir. Ama bunu yaparken de çocuklarını denetlemelidirler. Yırtık kot ve büyük bot gibi bazı şeylere alışık olmadıkları için ebeveynler bunları oldukça şaşırtıcı bulabilir. Bu ise ifade özgürlüğünün kendisidir. İnsanlar, kendilerini ifade edebilmelidir.”
Birçok ebeveyn, Xavier'in de en sevdiği çevrim içi hizmet olan oyun platformu Roblox’u duymuştur. Aslında “Roblox, sadece belirli bir oyun oynadığınız yer değildir. Roblox, sunduğu oyunların Roblox tarafından değil, gerçek gençler tarafından yaratılmış olması bakımından diğer birçok platformdan farklıdır.” Roblox sadece eğlenmek için zaman geçirilen bir yer değil. Roblox ile gençler kodlama ve üç boyutlu modelleme konusunda bilgi sahibi olabilir ve ekip çalışmasının önemini öğrenebilir.
Bu, diğer çocuklarla birlikte oyun oynadığınız anlamına mı geliyor? Xavier “Evet” yanıtı ile sözlerine şöyle devam ediyor: “Arkadaşlarınızla birlikte oynayabileceğiniz birçok başka oyun da var. Oynadığım oyunlardan biri olan Genshin Impact, çoğunlukla kendi dünyanız gibi keşfedebileceğiniz ve bazen arkadaşlarınızın da katılabileceği oyunlardan biri.” Ancak, anlaşılır olarak bir ebeveynin asıl endişesi, bu "arkadaşların" tam olarak kim olduğudur.
Çevrim içi dünyadaki ‘yabancı tehlikesi’nden ve çocukların gerçek hayatta hiç tanışmadığı insanlara dikkat etmesi gerektiğinden kısmen üstü kapalı söz ederek bu sorunu Xavier ile konuştum.
Ders çalışma aracı olarak internet
“Bazı ebeveynler, çocuklarının internete sadece zaman geçirmek için girdiğini ve bunun derslerinde onlara yardımcı olmadığını düşünebilir. Ama aslında internet, okulda bile öğrenemeyeceğiniz bilgilerle dolu,” diyor Xavier. Tüm cihazlar, neredeyse sınırsız bir bilgi kaynağı haline geldi ve bu cihazlara hemen hemen herkes erişim sağlayabilir. Bu yüzden, “pahalı profesyonel hesap makineleri bile ücretsiz bir şekilde internette kullanılabilir.”
Xavier sözlerini şöyle tamamladı: “İnternet sadece zaman öldürülen bir yer değil aynı zamanda yeni bilgiler öğrenme yeri. Okulla ilgili bilgilerin yanı sıra internette ebeveynlerin konuşmaktan kaçındığı bilgiler de yer alıyor. Bunlar, hem ebeveynlerin hem de çocukların konuşmaktan çekindiği bilgiler. Ebeveynlerimize oranla bizi daha yenilikçi yapacak birçok kaynağı internette bulabiliriz. İnternet ile ebeveynlerimizin erişebildiklerinden çok daha fazla bilgiye ulaşabiliriz.”
Ebeveynler çocuklarının çevrim içi ortamda güvende olmasına nasıl yardımcı olabilir?
Xavier “çocuklarını çevrim içi dünyaya hazırlamanın ve çevrim içi dünyada denetlemenin ebeveynlerin görevi” olduğunu belirterek kendisinin de oyun oynayıp uygulamaları kullanmak için halen ebeveyn onayına ihtiyaç duyduğunu vurguluyor. Ancak interneti ve çevrim içi davranışı çocuklarla tartışmak zor olabilir. Xavier, bu durumu çözmek ve yetişkinlerin gençlerle ilişkisini kolaylaştırmak için aşağıdaki beş öneriden bahsediyor:
- Özellikle ilk kez internet kullanmaya başladığında çocuğunuza göz kulak olun. Bundan nefret edip sizin dünyadaki en kötü insan olduğunuzu düşünseler de çocuklarınızın güvenliği için çocuklarınıza göz kulak olun. Biraz daha büyüdüklerinde ise bazı sınırlamaları kaldırmayı veya zamanla onlara biraz özgürlük tanımayı düşünün.
- Çocuğunuzun kullandığı uygulama ve oyunları bilin, onlara bilgiye ulaşmak için kullanabilecekleri internet sitelerini gösterin.
- Çocuklarınızla birlikte oyun oynamak için zaman ayırın. Böylece çocuklarınızın çevrim içi dünyada ne yaptığını görebilir ve birlikte biraz zaman da geçirebilirsiniz. Onlar için “rol model” olmaya çalışın.
- Çocuklarınıza sosyal medyayı kullanamayacaklarını söylemeyin. Bu onları yine de siteleri kullanmaya itebilir ve daha da kötüsü bunu 'gizlice' yapabilirler. Bunun yerine, bunları neden ve nasıl kullandıklarını anlamaya çalışın ve onlara riskleri açıklayın.
- Çocuklarınızın kullandığı aynı sosyal medya sitelerinde kendi hesaplarınızı açın ve çocuklarınızın ne paylaştığına dikkat etmek için çocuklarınızı takip edin.
Uzun lafın kısası, “Çevrim içi dünyada yer almaya çalışın ama bizlere de biraz özgürlük tanıyın. Bize kızmayın. Bir şeyi anlamamızı istiyorsanız bunu bize açıklamalısınız.” Xavier'in sözlerini özetleyecek olursak (ve bu yönü yeterince vurgulamamışsak) kilit nokta, çocuklarınızla iyi bir ilişki kurmak ve iletişim yollarını açık tutmaktır. Çocuklarınızın teknolojiyi sorumlu bir şekilde kullanmalarını ve çevrim içi dünyada güvende olmalarını sağlamak, hem sizin hem de çocuklarınızın üzerine düşen bir görevdir. Çocuklarınızın internet erişimini ve davranışlarınızı her yerde ve her zaman kontrol edemeyebilirsiniz. Bu yüzden, çocuklarınıza doğru bilgi vermek ve çocuklarınızın rahat bir şekilde soru sorabilecekleri bir ortam oluşturmak gerekir. Çocuklarınızı dinleyin ve onlara tavsiyeler verin. Çocuklarınızın, en azından çevrim içi ortamda karşılaşabilecekleri en yaygın tehditleri bilmelerini sağlayın.
Sonuçta, böyle yaparak çocuklarınızın siber zorbalıktan, istismardan, dolandırıcılık yöntemlerinden ve internette gizlenen diğer tehlikelerden korunmasına yardımcı olabilirsiniz.
Çocukları korurken anlamak
İnternetin modern dünyanın önemli bir parçası olmaya başladığı dönemde büyüdüğüm için, Xavier'in birçok sözünde kendimi buluyorum. Bununla birlikte, çocuklarımızın parmaklarının ucunda bulunan çok sayıda hizmet ve dikkat dağıtıcı şey, ebeveynlerin ve yasal vasilerin çocuklarını zarar görmekten korumalarını zorlaştırıyor. Tehditler birkaç sene önce sadece sokaklardayken bu tehditler artık çevrim içi ve sanal dünyalarda da yer alıyor. Çocukların çevrim içi ortamlarda okuduğu, izlediği ve konuştuğu kişiler de birer tehlike anlamına geliyor.
Ancak sonuçta, bugünün çocukları daha fazla beceriyle ve gelecekteki olasılıklarını daha iyi anlayarak büyüyorlar. Çocuklara, bu uçsuz bucaksız bilgi kaynağı dünyasında yollarını bulmalarına yardımcı olmak biz yetişkinlere düşüyor. Ancak bunu iyi bir şekilde yapabilmek için bu teknoloji ve hizmetlerin nasıl kullanıldığını bilmemiz gerektiğini de unutmayalım. Hem çocuklarımızla birlikte öğrenmekten daha iyi ne olabilir ki?
