“Netiquette” kelimesi size ne çağrıştırıyor? Britannica’ya göre, “İnternet görgü kurallarının amacı, çevrim içi iletişim için keyifli, rahat ve verimli bir ortam oluşturmaya ve sürdürmeye yardımcı olmanın yanı sıra, sistem içerisinde baskı kurmayı ve kullanıcılar arasında çatışma yaratmayı önlemektir.” Kısaca, yazılı olmayan çevrim içi davranış kuralları, çevrim dışıyken de savunduğumuz değerleri ifade eden olumlu etkileşimleri desteklemekle ilgilidir. Çevrim dışı dünyada olduğu gibi, çevrim içiyken de bir toplumun parçası olduğumuzu, dijital bireyler olarak saygılı ve güvenli şekilde davranma sorumluluğumuz olduğunu unutmamalıyız. İnternet etiği becerisi kazanmak için çocuklarınızın bilmesi gerekenler
1. Nazik ol: Çocuğunuzu, çevrim içi dünyada başkalarına sanki karşısındaymış gibi davranmaya teşvik edin. Kelimeler kalıcı bir etki bırakabilir ve biraz nezaket çok işe yarar. “Gönder” düğmesine basmadan önce çocuğunuz kendisine şunları sormalıdır: “Bunu karşımdakinin yüzüne de söyleyebilir miydim?” Çevrim içi etkileşimlerin gerçek dünyada sonuçları olduğunu vurgulamalısınız: Nefret söylemi veya incitici yorumlar kişinin itibarını zedeleyebilir ve hatta gelecekteki ilişkileri veya iş bulma olanaklarını etkileyebilir. Öte yandan, destek ve ilgi sözleri, yalnızca çevrimiçi söylenmiş olsa bile, hayatında bazı sorunlarla mücadele eden biri için mucizeler yaratabilir.
2. Paylaşmadan önce bir kez daha düşün: Çevrim içi paylaştığımız şeyler kalıcı bir dijital ayak izine sahiptir ve bir şeyi yalnızca birkaç arkadaşımızla paylaşsak bile, gönderilerimizin diğer insanlara ulaşması her zaman mümkündür. Bu nedenle, nasıl sorumlu bir şekilde paylaşım yapacakları hakkında çocuklarımızla konuşmamız gerekir. Çocuğunuza nelerin paylaşıma uygun olduğu ve nelerin gizli kalması gerektiği arasındaki farkı öğretin. Bu prensip metin, fotoğraf ve videolar için geçerlidir. Çocuğunuza kendi deneyiminizden bir örnek verebilirsiniz; örneğin, bir şey paylaştığınız ve daha sonra bunu yaptığınıza pişman olduğunuz bir davranış. Böylece konu teorik olmaktan çıkacaktır. Çocuğunuzla önemli fikir alışverişleri yapabilir ve ona aynı tarafta olduğunuzu gösterebilirsiniz.
3. Her zaman doğrula: Eleştirel düşünceyi teşvik edin. Çocuğunuza bir bilgiyi paylaşmadan ya da yeniden yayımlamadan önce kontrol etmesini tavsiye edin. Aldatıcı paylaşımlar yapmak çocuğunuzun hem şimdiki hem de gelecekteki itibarına zarar verebilir; hatta işe girme olanaklarını bile sınırlayabilir. Yanlış bilgi orman yangını gibi yayılır ve sorumlu bir dijital vatandaş olmak, gerçekleri doğrulamak ve doğruluğu teşvik etmek anlamına gelir.
4. Çevrim içi kimlikleri sorgula: İnternetteki herkesin iddia ettiği kişi olmadığını çocuğunuzun anlamasına yardımcı olun. 40 yaşındaki bir adam rahatlıkla 11 yaşındaki bir kız çocuğu gibi davranabilir. Şüpheciliği teşvik edin ve çocukların mahremiyetlerine değer vermelerini ve yalnızca gerçekten güvendikleri kişilerle konuşmalarını sağlayın.
5. Başkalarına kişisel alan bırak: Çocuğunuza, insanları mesaj ve yorumlarla bunaltmamasını ve arkadaşlarına düşüncelerini ifade edebilmeleri için ihtiyaç duydukları imkanı sağlamayı öğretin. Çevrim içi iletişim, karşılıklı saygı ve düşünceyle gelişen iki taraflı bir konudur.
6. Paylaşmadan önce izin al: Başkalarıyla ilgili fotoğraf veya bilgi paylaşmadan önce izin almanın değerini aşılayın. Başkalarının mahremiyetine saygı duymak, empati yaptığınızı ve onların duygularına önem verdiğinizi gösterir. Başkasının fotoğraflarını yayımlamadan veya İnternet'te hayatları hakkında konuşmadan önce, çocuğunuzun bunun için izin alması gerekir.
7. Başkalarının mahremiyetine saygı duy: Çocuğunuzun okul bilgisayarında oturum açtığını ancak daha önce bilgisayarı kullanan bir arkadaşının sosyal medya oturumunu kapatmadığını fark ettiğini düşünün. Nasıl davranmalı? Çocuğunuz bu durumu arkadaşını kızdırmak için kullanmak yerine, arkadaşının oturumunu kapatmalı ve onu gelecekte daha dikkatli olmaya teşvik etmelidir. Çocuğunuz, arkadaşlarının sosyal medyasını sormadan kullanmaması gerektiği gibi, başkalarının cihazlarını da sormadan almamalı, başkalarının uygulamalarına göz atmamalıdır.
8. Çevreni unutma: Çevrim içi dünyanın sunduğu olanaklardan faydalanmak bazen gerçek dünyayı unutmamıza neden olabilir. Çocuğunuza, müzik çalmadan, bir program izlemeden ya da toplum içinde gürültülü bir video/telefon görüşmesi yapmadan önce çevresine dikkat etmesi gerektiğini söyleyin.
9. Düşünceli bir şekilde iletişim kur: Çevrim içi iletişimde uzmanlaşmak, çocuğunuzun mesajlarının saygılı ve uygun olmasını sağlar. Çocuğunuzla birlikte kısa ve öz mesajların nasıl olması gerektiği, farklı platformlar için doğru tarzın nasıl seçileceği gibi iyi bir çevrim içi iletişimin temellerini keşfedin.
Bunları biliyor musunuz:
- Her konuşmaya doğrudan konuştuğunuz kişiye hitap ederek başlamak kibarlıktır.
- Dilbilgisi hataları başkalarının gözünde saygınlığınızı azaltabilir, bu nedenle mesajlarınızı göndermeden önce her zaman kontrol etmelisiniz.
- Dile özgü karakterler içeren bir mesaj gönderdiğinizde alıcı okuyamayabilir.
- AŞIRI BÜYÜK HARF KULLANMAK, karşınızdaki kişiye bağırmak anlamına gelebilir.
- Alıcının sizi kolayca tanıyabilmesi için ilk e-postanızı tam adınızla imzalamanız gerekir.
10. Gücünün farkında ol: Küçük çevrelerde bile çevrim içi davranışların yaratacağı etkinin sorumluluğu hakkında çocuğunuzla konuşun. Çocuğunuza, sözlerinin ve eylemlerinin toplum üzerindeki etkisinin önemini öğretin. Onları, düşünceli ve motive eden içeriklerle başkalarına ilham vermek için bu etkiyi olumlu bir şekilde kullanmaya teşvik edin.
11. Nötr bir rumuz seç: Çocuğunuza hem kimliğini açık etmeyen hem de daha sonra onu utandırmayacak bir kullanıcı adı seçme konusunda rehberlik edin. Orijinal bir takma ad, kendilerini yaratıcı bir şekilde ifade etmelerine olanak tanırken çevrim içi varlıklarını da koruyabilir.
12. Çevrim dışı anların tadını çıkar: Çevrim içi dünya büyüleyici olsa da çocuğunuza İnternet'ten çıkıp yüz yüze diyaloglara önem vermesini hatırlatın. Birisi sizinle konuşmaya çalışırken telefonunuza bakmanız pek kibar bir davranış değildir. Çocuklarınıza yaşadığı anın değerini bilmeyi ve etraflarındakilere karşı dikkatli olmayı öğretin. Bunu çeşitli etkinliklerle ya da sadece onlara iyi bir rol model olarak yapabilirsiniz.
13. Yorum yaparken düşünceli davran: İnternet etiği kurallarına göre nasıl yorum yapılmalı? Bu konuda dikkat edilmesi gereken birçok unsur vardır. Bunlarla ilgili daha fazla bilgiyi makalemizde bulabilirsiniz.
İnternet etiğine uygun davranışlar süper güçtür
Netiquette posterini indirin ve temel internet etiği prensiplerini hatırlaması için çocuğunuza verin.
İNDİRİN
Çocuğunuza İnternet görgü kurallarını öğretme yolculuğuna çıktığınızda nezaket, saygı ve sorumluluk ilkelerinin çevrim içi dünya ile sınırlı olmadığını unutmayın. Çocuğunuzun çevrim içi etkileşimlerinde bu değerleri destekleyerek, yalnızca dijital varlıklarını şekillendirmekle kalmaz, aynı zamanda onların her ortamda başarılı olabilecek şefkatli ve duyarlı bireyler olmalarına yardımcı olursunuz.
İnternet görgü kurallarını ne kadar iyi bildiğinizi görmek için çocuğunuzla kısa bir test yapın!
TEST:
İnternet etiği bilginizi test etmeye hazır mısınız? Testimizde yer alan soruları yanıtlayın (not: birden fazla doğru yanıt olabilir).
1. Siz ve arkadaşınızın çok güzel bir resim çektiğinizi hayal edin. Bunu yayımlamak istiyorsunuz ama arkadaşınız fotoğraftaki halini beğenmiyor. Ne yapmalısınız?
a) Ne olursa olsun yayımlarım. İkimizin de güzel çıktığını biliyorum, önemli olan da bu.
b) Paylaşırım ama ayarları arkadaşımın göremeyeceği şekilde değiştiririm.
c) Paylaşmam, arkadaşıma resmin güzel olduğunu düşündüğümü söylerim ama kararına saygı duyarım.
2. Tanımadığınız birinden bir arkadaşlık teklifi aldınız. Ne yapmalısınız?
a) Talebi hemen kabul ederim. Daha fazla arkadaşa sahip olmak her zaman iyidir.
b) Talep gönderenin profilini ve ortak arkadaşları kontrol ederim. Sadece rahat hissediyorsam ve kişinin gerçek biri olduğuna inanıyorsam kabul ederim. Emin değilsem tavsiye için ebeveynlerime danışabilirim.
c) Talebi reddederim ve görmemiş gibi davranırım.
3. Bir gönderiye yorum yapmak istiyorsunuz ama başka biri sizin söyleyeceğiniz şeyi daha önce yazmış. Ne yapmalısınız?
a) Aynı fikirde olduğumu belirtmek için yorumunu beğenirim.
b) Yorumu kopyalar kendi yorumum gibi paylaşırım.
c) Hiç yorum yapmam, başkası zaten aynı şeyi söylemiş.
d) Diyaloğa katkıda bulunan orijinal bir şey düşünürüm ve bunu yayımlarım.
4. Öğretmeninize bir okul projesiyle ilgili bir e-posta yollayacaksınız. Bu e-postayı yazmanın en iyi yolu nedir?
a) Söylemek istediklerim öne çıksın diye büyük harf kullanırım.
b) Kısa ve öz tutarım.
c) Uygun bir dil ve hitap kullanırım.
d) Coşkumu göstermek için e-postayı emojilerle doldururum.
e) Sonunda adımı yazarak imzalarım.
5. Parkta arkadaşlarınızla takılıyorsunuz ve içlerinden biri bir hikaye anlatıyor. Telefonunuzda önemli olmayan bir bildirim sesi geliyor. Ne yapmalısınız?
a) Arkadaşımın sözünü kibarca bölerim ve telefonumu kontrol ederim.
b) Arkadaşımı yok sayarım ve mesaj yazmaya koyulurum.
c) Telefonuma bakmadan önce arkadaşımın hikayesini bitirmesini beklerim.
6. Bir grup sohbetindesiniz ve katılımcılardan biri diğeri hakkında kötü bir yorumda bulundu. Verilecek en iyi tepki nedir?
a) Kötü yoruma karşı çıkarım.
b) Diğerlerini kibar olmaları yönünde teşvik ederim.
c) Uyum sağlamak için diğerleriyle birlikte yoruma gülerim.
d) Diyaloğa katılabilmek için kendi kötü yorumumu paylaşırım.
